Leefbaarheid

Leefbaarheid gaat over de mate waarin een buurt, wijk, dorp of ander gebied aantrekkelijk en/of geschikt is om te wonen of werken. Het begrip kent vele omschrijvingen en is dan ook een containerbegrip. Dat komt ook omdat leefbaarheid sterk subjectief is. Vaak wordt onderscheid gemaakt tussen de fysieke omgeving, de sociale omgeving en veiligheid.

In het e-boek Leefbaarheid: doe er samen wat aan lees je meer over hoe corporaties en andere lokale partijen de leefbaarheid kunnen verbeteren.

Fysieke kenmerken, sociale kenmerken en veiligheid

In het rapport ‘Leefbaarheid van wijken’ van de Rijksoverheid, wordt bij leefbaarheid onderscheid gemaakt tussen drie hoofdthema’s. (Bron: Rijksoverheid.nl)

Ten eerste de fysieke omgeving. Hierbij kun je denken aan de dichtheid en het type bebouwing, de marktwaarde van het vastgoed, de aanwezigheid van voorzieningen (zoals winkels, openbaar vervoer en ziekenhuizen), de mate van functiemenging en de kwaliteit van de groenvoorzieningen.

Ten tweede speelt de sociale omgeving een grote rol. Dit gaat over zaken als de bevolkingssamenstelling en de sociale interactie tussen bewoners.

Tot slot is veiligheid een belangrijke pijler. Onder veiligheid vallen zaken als overlast, vervuiling, criminaliteit en bedreigde situaties.

In een stedelijke omgeving ligt de nadruk bij leefbaarheid in de praktijk vaak op (het gebrek aan) gemeenschapszin en veiligheid. In een dorpsomgeving ligt de nadruk vaak op (het gebrek aan) voorzieningen.

In het e-boek Leefbaarheid: doe er samen wat aan lees je meer over hoe corporaties en andere lokale partijen de leefbaarheid kunnen verbeteren.

Woningcorporaties en leefbaarheid

Corporaties kunnen een bijdrage leveren aan het bevorderen van de leefbaarheid. Een corporatie werkt daarbij vaak samen met gemeenten, welzijnsorganisaties en huurdersorganisaties. Met de herziening van de Woningwet in 2022 hebben corporaties weer meer mogelijkheden dan voorheen om een bijdrage te leveren aan leefbaarheid.

Bekijk de video voor een mini-training voor corporaties om aan leefbaarheid te kunnen werken.

Tekst gaat door onder de video.

In het e-boek Leefbaarheid: doe er samen wat aan lees je meer over hoe corporaties en andere lokale partijen de leefbaarheid kunnen verbeteren.

Corporaties vullen hun rol op het gebied van leefbaarheid in de praktijk onder andere in door een signalerende functie te vervullen binnen sociale wijkteams. Omdat corporaties veel in de wijken zelf komen en ook regelmatig achter de voordeur komen kunnen zij veel problematische situaties in een vroeg stadium signaleren.

Als het gaat om hun eigen vastgoed leveren corporaties daarnaast ook een bijdrage door het vastgoed en de directe omgeving schoon, heel en veilig te houden. Verder leveren corporaties door het stimuleren van huurdersparticipatie een bijdrage aan de sociale cohesie binnen een buurtje of woongebouw.

Sinds 2022 hebben corporatie ook weer mogelijkheden om bijvoorbeeld maatschappelijk vastgoed te verhuren en om meer gemengde complexen te realiseren door (ook) duurdere huurwoningen toe te voegen. Dit wordt ook wel het niet-Deab bezit genoemd, meer hierover in de volgende video:

Tekst gaat door onder de video.In het e-boek Leefbaarheid: doe er samen wat aan lees je meer over hoe corporaties en andere lokale partijen de leefbaarheid kunnen verbeteren.

Door het afschaffen van de verhuurdersheffing vanaf 2023 zullen corporaties bovendien weer meer financiële ruimte krijgen, en vaker aangesproken worden op hun taak en mogelijkheden om de leefbaarheid van een wijk of buurt ten positieve te beïnvloeden.

Wettelijke mogelijkheden van corporaties met betrekking tot leefbaarheid

Corporaties hebben een aantal verplichtingen en mogelijkheden op het gebied van leefbaarheid.

Ten eerste heeft een corporatie als plicht om te zorgen dat een huurder ongestoord kan wonen. Dit maakt dat de corporatie betrokken kan zijn bij het bevorderen van de veiligheid en het bestrijden van overlast als die overlast het woongenot van andere huurders aantast.

Ten tweede mag een woningcorporatie een bijdrage leveren aan woonmaatschappelijk werk. Dit gaat dan vaak om (financiële) begeleiding of conflictbemiddeling bij problemen ‘achter de voordeur’. Denk aan schulden, vervuiling, eenzaamheid, overlast of burenruzies. Ook mogen corporaties een huismeester in dienst hebben.

Ten derde mogen woningcorporaties investeren in de woonomgeving. Deze woonomgeving moet zich dan wel bevinden in de directe nabijheid van de woningen die men in eigendom heeft. Ook moeten de huurders van deze woningen profijt hebben van de investeringen. Bij investeringen in de woonomgeving kun je denken aan het onderhouden van groen rondom eigen complexen.

Met de herziening van de Woningwet in 2022 mogen corporaties weer meer dan voorheen. Zo is er geen maximumbedrag meer dat corporaties aan leefbaarheid mogen uitgaven. Corporaties kunnen bovendien ook weer vrijstaand maatschappelijk vastgoed realiseren.

Door het buitenwerking stellen van de markttoets (voorlopig t/m 2024) kunnen corporaties bovendien makkelijker niet-Deab activiteiten uitvoeren. Dit kan bijvoorbeeld zorgen voor meer gemengde buurten en wijken doordat corporaties (ook) duurdere huurwoningen mogen realiseren.

In het e-boek Leefbaarheid: doe er samen wat aan lees je meer over hoe corporaties en andere lokale partijen de leefbaarheid kunnen verbeteren.

Meetinstrumenten voor de leefbaarheid in Nederland

Verschillende instanties hebben tools ontwikkeld om de leefbaarheid in Nederland te meten. De Leefbaarometer van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is daar één van. Met behulp van deze tool kan de leefbaarheid worden gemonitord.

De Leefbaarometer laat met name de ontwikkeling van leefbaarheid zien. Daarmee kan het als onderbouwing dienen voor het bepalen van het beleid van o.a. corporaties. (Bron: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties)

Dit is een voorbeeld van hoe de Leefbaarometer er uitziet:

Een tweede meetinstrument is LEMON. Dit meetinstrument is ontwikkeld door RIGO Research en Advies en wordt gebruikt om de ervaren leefbaarheid van een woongebied in kaart te brengen. Corporaties kunnen ook gebruik maken van de veerkrachtkaarten van Aedes.

In het e-boek Leefbaarheid: doe er samen wat aan lees je meer over hoe corporaties en andere lokale partijen de leefbaarheid kunnen verbeteren.