Wet- en regelgeving vertalen naar beleid

Word je als beleidsmaker ook weleens ‘gek’ van alle nieuwe wet- en regelgeving die de Rijksoverheid op je afvuurt? Bij het vertalen van nieuwe wet- en regelgeving naar beleid voor je eigen gemeente of organisatie zijn er een aantal valkuilen om rekening mee te houden. In dit artikel twee tips om te voorkomen dat je in een van deze valkuilen stapt.

Tip 1: lees de memorie van toelichting

Een eerste valkuil is dat je meteen helemaal in een nieuwe wettekst duikt zodra die beschikbaar komt. Als je geen juridische achtergrond hebt, zul je merken dat de wettekst erg moeilijk leesbaar is en je niet de volledige reikwijdte van zo’n wettekst kunt overzien.

Een wettekst staat nooit op zichzelf, en de kans bestaat dat er uitzonderingen zijn die in andere wetten of regelingen beschreven staan. Met het lezen van alleen de nieuwe wet heb je dus nog geen compleet beeld.

Wat je in een vroeg stadium van de wetsontwikkeling wel kunt doen is de memorie van toelichting lezen. Dan raak je vertrouwt met de geest van de wet en kun je jouw beleid daarop afstemmen. Doe dit wel zo dat je je beperkt tot de hoofdlijnen. De kans is dan veel groter dat jouw beleid aansluit op de uiteindelijke praktische uitwerking van de wet.

Tip 2: laat je niet verrassen door de details

Een tweede valkuil is dat je je toch nog laat verassen door details. Dit komt omdat een wet eigenlijk nooit klaar is. In de eerste tekst staan al veel gedetailleerde onderdelen. Maar door een aantal stappen, die daarna nog volgen, kan het zomaar zijn dat er tekst wordt toegevoegd of geschrapt. Hierdoor kan de wet in de praktijk toch anders worden toegepast dan je had gedacht.

Nadat een voorstel van wet openbaar is geworden wordt het besproken met de Tweede Kamer en de Eerste Kamer. Ook geeft de Raad van State advies over de wet. En lobbyclubs zitten vaak ook niet stil om hun invloed uit te oefenen.

Tijdens dit proces kunnen allerlei grote en kleine aanpassingen in de wet gedaan worden. Soms zijn het kleine aanpassingen met grote gevolgen voor jouw beleid. In het algemeen blijft de geest van de wet wel behouden.

Ook als een wet klaar is, is het nog niet gedaan met onverwachte details. Veel wetten kennen namelijk bepalingen waarin wordt gesteld dat een minister bevoegd is om onderdelen verder uit te werken in een algemene maatregel van bestuur (Amvb).

Je zult dus niet alleen de definitieve wet, maar ook de uitwerking van de Amvb’s moeten afwachten. Hierna gaat het er nog om hoe er in de praktijk door de betrokken partijen met de wet en de uitwerking van de Amvb’s wordt omgegaan.

Welke gegevens vragen ze aan jou op? Langs welke meetlat wordt je in de praktijk gelegd? Dit wordt ook in de uitvoering door bijvoorbeeld de ministeries of toezichthouders bepaald.

Ten slotte zul je merken dat wanneer een wet is uitgevoerd in de praktijk, dat er ook rechtszaken gevoerd zullen worden over verschillende interpretaties van de wet. Hierdoor ontstaat jurisprudentie die weer van invloed is op hoe de wet- en regelgeving in de praktijk uitpakt.

Bij het verwerken van wet- en regelgeving in jouw beleid is het belangrijk om alle stappen in het proces van de wetsontwikkeling te blijven volgen. Zodra een nieuw voorstel van wet openbaar is kun je – op basis van de geest van de wet – al de hoofdlijnen van je beleid opstellen. Daarna is het zaak om steeds een vinger aan de pols te houden.