Waarom rationeel beleid niet werkt (en alternatieven)

Rationeel beleid werkt niet meer. Maar waarom eigenlijk? En wat zijn de alternatieven als je als beleidsmaker toch de wereld doelgericht iets mooier wilt maken?

Rationele planning: waarom het niet werkt

Rationele beleidsvorming gaat uit van één centrale beleidsactor die het beleid maakt en dat met volledige informatie kan doen. Daarnaast wordt verondersteld dat die beleidsvormende actor een volledige vrijheid en macht heeft om het beleid uit te voeren.

Deze veronderstellingen kloppen in de praktijk meestal niet. Je zult zien dat andere organisaties ook beleid vormen over een bepaald onderwerp. Vaak zul je met meerdere actoren om tafel zitten om tot gezamenlijk beleid te komen.

Daarnaast zie je in de praktijk dat een beleidsvormende actor, bijvoorbeeld jouw corporatie, van anderen afhankelijk is om beleid (mede) uit te voeren.

Incrementele planning

Als rationele planning dan niet werkt, wat zijn dan de alternatieven? Je wilt als beleidsmaker immers wel iets bereiken.

Lindblom heeft als alternatief incrementele planning voorgesteld. Hierbij ga je stap voor stap onderdelen van het beleidsprobleem oplossen. Je neemt telkens een klein onderdeel uit het beleidsprobleem en zoekt hier een oplossing voor.

Hoe werkt dit in de praktijk? Stel dat je beleidsprobleem de gebrekkige doorstroming op de lokale woningmarkt is. Een deelprobleem zou dan kunnen zijn dat er te weinig woningen voor starters zijn. Voor dit deelprobleem maak je vervolgens beleid.

Daarmee kun je dan een deel van het hele beleidsprobleem oplossen. Wanneer het deelprobleem is opgelost kun je aan de slag met een nieuw deelprobleem.

Lees ook het eboek 17 schrijftips voor leesbaar en overtuigend beleid.

Gemengd model: mixed scanning

Een tweede alternatief is het gemengde model (mixed scanning) van Etzioni. Bij deze aanpak combineer je onderdelen van de rationele en de incrementele aanpak.

Net als bij rationele beleidsvorming bepaal je bij dit alternatief een lange termijn einddoel voor het complete beleidsprobleem. Etzioni ziet dat einddoel als een ‘stip op de horizon’. Dat betekent dat je dit niet als vastomlijnd en exact zo uit te voeren plan ziet, maar als een visie op hoofdlijnen of denkrichting.

Net als bij de incrementele aanpak werkt Etzioni vervolgens met deelplannen. Elke keer dat je een deelplan maakt werk je een onderdeel van je stip op de horizon concreet uit. Door bij elk deelplan de bijdrage aan je ‘stip op de horizon’ in het achterhoofd te houden zorg je ervoor dat alle deelplannen elkaar versterken en bijdragen aan je langere termijn doelen. Tegelijkertijd zorg je ervoor dat je niet meer plannen maakt dan je kunt realiseren.

Heb je een vraag, opmerking of een aanvullende tip? Laat het hieronder weten.

Lees ook het eboek 17 schrijftips voor leesbaar en overtuigend beleid.